به نقل از «فرارو»

چطور ممکن است در برآورد خطر زلزله تهران اشتباه کنیم؟

تاریخ انتشار: ۲۴ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۰۹۰۴۶۹

مهدی زارع پژوهشگر زلزله در اعتماد نوشت: گسل‌ها و ساختار‌های فعال زمین‌شناختی (هولوسن با قدمت حدود ۱۲ هزار سال) به عنوان پهنه‌های چشمه‌های لرزه‌زا شناخته می‌شوند که می‌توانند زلزله‌ای با بیشینه بزرگی ایجاد کنند. تعیین گسل‌های بالقوه لرزه‌زا و پهنه‌های چشمه‌ها و تعیین پارامتر‌های لرزه‌خیزی آن‌ها بنیان‌های تهیه مدل لرزه زمین‌ساختی برای تحلیل و پهنه‌بندی خطر زلزله است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

معمولاً تیمی متشکل از زمین‌شناسان، زلزله شناسان، زلزله‌شناسان مهندسی و مهندسان زلزله درگیر هستند تا به‌طور جمعی به‌روزرسانی مدل خطر لرزه‌ای احتمالی را در مقیاس مورد نظر تولید کنند. تجربه برخی زمین‌لرزه‌های مخرب مانند زلزله‌های ۲۰۲۳ قهرمان مرش ترکیه (Mw۷.۸, ۷.۵)، ۲۰۱۷ ازگله سرپل ذهاب ایران (Mw۷.۳)، ۲۰۱۱ توهوکو (Mw=۹.۱)، ۲۰۰۸ ونچوان (w=۷۹) ۲۰۱۰ هاییتی (Mw=۷.۰) و همچنین زلزله‌های ۲۰۰۲ بم (Mw=۶.۵)، ۱۹۷۸ طبس (Mw=۷.۴) و ۱۹۹۰ منجیل (Mw=۷.۴) ایران که همگی در مناطق پیش‌بینی شده توسط زلزله رخ داده‌اند ولی همزمان نشان‌دهنده شکست این نقشه‌ها در پیش‌بینی سطح و میزان جنبش زمین‌لرزه‌ای در زمان زلزله‌های مهم یاد شده است. مطالعات پهنه‌بندی خطر زلزله در ایران از اواسط دهه ۱۹۷۰ در ایران و ترکیه انجام شده است.

مطالعات خطر لرزه‌ای به کاتالوگ زلزله با کیفیت، دانش خوب از شرایط زمین‌ساختی و مدل‌های کاهندگی متناسب با شرایط همان منطقه بستگی دارد. محاسبات ورودی بهتر برای تجزیه و تحلیل خطر منجر به پارامتر‌های قابل اعتمادتر و ارزیابی دقیق‌تر خطر لرزه‌ای می‌شود.

اولین نسل از نقشه‌های پهنه‌بندی خطر لرزه‌ای در ایران و ترکیه بر اساس رویکرد‌های قطعی برای محاسبه حداکثر شدت تهیه شد. نقشه پهنه‌بندی خطر لرزه‌ای ایران برای «زمین‌لرزه طراحی» (۴۷۵ سال دوره بازگشت)، در سال ۱۹۹۹ به عنوان ضمیمه آیین‌نامه لرزه‌نگاری ایران برای ساختمان‌ها (استاندارد شماره ۲۸۰۰) منتشر شد. معادلات کاهندگی بیشینه جنبش و طیفی برای تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی طیفی استفاده می‌شود.

ترکیه از دهه ۱۹۴۰ یک آیین‌نامه زلزله رسمی دارد که مطابق با پیشرفت‌های جدید در مهندسی زلزله و همچنین نیاز‌های جامعه در حال تغییر به‌طور مرتب به روز می‌شود. آیین‌نامه ۲۰۱۸، ویرایش ۲۰۰۷ را با محتوای گسترده‌تر بهبود بخشیده است. پیشرفت‌های اصلی در تعریف ساختگاه و در طراحی لرزه‌ای ساختمان‌های بلند، است. رویداد با بزرگای در ۷.۸ در ۶ فوریه ۲۰۲۳ شدید‌ترین زمین‌لرزه ترکیه از سال ۱۹۳۹ بود، زمانی که زمین‌لرزه ۷.۸ ارزنجان، شمال شرقی ترکیه را با گسلی به طول ۳۶۰ کیلومتر با ۷ متر جابه‌جایی افقی گسیخت. برآورد‌ها حاکی از آن است که بیش از ۶۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند. دو زمین‌لرزه اخیر در منطقه گسل آناتولی شرقی و حرکت امتداد لغز چپگرد حرکت رخ داده‌اند. این پهنه در زلزله‌های تاریخی ۱۵۱۳ و سپس ۳ زمین‌لرزه تاریخی در سده نوزدهم گسیخته شده بود، ولی این اولین‌بار بود که سناریوی بدترین حالت و گسیختگی یکجای بیش از ۲۰۰ کیلومتر طول پهنه گسله رخ داد. زمین‌لرزه‌ای سد‌ه‌ای قبلی در همین پهنه در قطعه‌های کوچک‌تر گسله و با بزرگای حداکثر ۷ رخ داده بود.

چالش تهیه‌کننده نقشه پهنه‌بندی خطر برای چنین منطقه‌ای این است که چگونه احتمال گسیختگی یکجای کل پهنه گسله با طول بیش از ۲۰۰ کیلومتر درنظر بگیرد. مانند آن است که در پهنه‌بندی خطر زلزله برای پهنه تهران در نظر بگیریم که هر سه قطعه گسله مشا از جنوب فیروزکوه در شرق استان تهران تا آبیک در استان قزوین به طول ۲۰۰ کیلومتر در یک اتفاق گسیخته شود. در نقشه‌های تهیه شده احتمالا چه چیزی اشتباه شده است؟ وقوع زلزله معمولاً پیچیده‌تر از مدل‌هایی است که نقشه‌های خطر بر اساس آن‌ها ساخته شده‌اند، و اینکه تاریخچه لرزه‌خیزی موجود تقریباً همیشه بسیار کوتاه است که نمی‌توان الگوی مکانی و زمانی وقوع زلزله‌های بزرگ را به‌طور قابل‌اطمینانی تعیین کرد.

در نتیجه، جنبه‌های کلیدی نقشه‌های خطر با درک محدود ما از فرآیند‌های زلزله تهیه می‌شوند. دو تغییر پیشنهاد می‌شود: اول کیفیت داده‌های ورودی اصلاح شود و مدل‌های واقع‌بینانه با در نظر گرفتن سناریو‌های بدترین حالت ممکن برای پهنه‌بندی به کار روند و از سوی دیگر عدم قطعیت‌ها در ارایه مقادیر خطر به وضوح به کاربران بالقوه اطلاع داده شود. تشخیص عدم قطعیت‌ها به کاربران این امکان را می‌دهد تا تصمیم بگیرند که چقدر اعتبار در نقشه‌ها قرار دهند و آن‌ها را واقع‌بینانه در تدوین سیاست‌های کاهش ریسک به کار برند. تهیه نقشه خطر زلزله یک کار بلندپروازانه است. با توجه به پیچیدگی‌های فرآیند زلزله و دانش محدود ما از آن، انتخاب‌های ذهنی زیادی برای تهیه نقشه مورد نیاز است. در نتیجه، نقشه‌ها به‌شدت به پیش‌فرض‌های سازندگان‌شان در مورد نحوه کار زمین بستگی دارد. زمانی که این پیش‌فرض‌ها درست باشد، یک نقشه خوب عمل می‌کند. وقتی ثابت شود که آن‌ها نادرست یا ناکافی هستند، نقشه ضعیف عمل می‌کند.

اخیرا در تهران مطرح شد که در داخل محدوده شهر تهران انتظار زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۷ بسیار بعید است. دلیل این اظهارنظر چه بود؟ استفاده از کاتالوگ زلزله مربوط به حدود ۳۰‌ساله اخیر. اگر تمام کاتالوگ زلزله‌های محدوده تهران به همراه زلزله تاریخی آن لحاظ می‌شد و این نکته در نظر گرفته می‌شد که هر سال جنوب البرز حدود ۱ سانتی‌متر در سال بالا می‌رود هرگز چنین بی‌احتیاطی در رد احتمال زلزله با بزرگای ۷ یا بیشتر در محدوده شهری تهران رخ نمی‌داد. آیا همه این ۱ سانتی‌متر بالا آمدن برای یک گسل است یا اینکه باید این میزان جابه‌جایی میان چند گسل سرشکن شود، مثلا ۴ میلیمتر به گسل مشا و ۳ میلیمتر به گسل شمال تهران و بقیه به سایر گسل‌ها مربوط باشد.

ولی بحث کلی این است که جنوب البرز حدود سالی ۱ سانتی‌متر نسبت به دشت جنوبی تهران (دشت ساوه) به بالا می‌رود. همین جزییات است که به منشأ خطا در نقشه‌های پهنه‌بندی خطر تبدیل می‌شود. یک سناریو هم وجود دارد که چند راندگی پیشانی گسل شمال تهران، یعنی گسل نیاوران و گسل طرشت (یا پردیسان) در حال‌جابه‌جایی هستند. زمین‌لرزه‌های قهرمان‌مرش ۲۰۲۳، ازگله سرپل ذهاب ۲۰۱۷، توهوکو۲۰۱۱، ونچوان۲۰۰۸ و هاییتی۲۰‍‍۱۰ نشان می‌دهند که پهنه‌بندی خطر محدودیت‌های زیادی دارد و راه طولانی برای تدقیق این نقشه‌ها در پیش است. داده‌های بیشتر از سوابق زمین لرزه‌های دیرینه، ژئودزی به مدل‌سازی گسلش و در نظر گرفتن عدم قطعیت کمک خواهد کرد.

منبع: فرارو

کلیدواژه: زلزله تهران قیمت طلا و ارز قیمت موبایل پهنه بندی خطر خطر لرزه ای خطر زلزله زمین لرزه نقشه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۹۰۴۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مبلغ مسئولان کرمانشاه برای تکمیل مناطق زلزله‌زده دقیق نیست

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: مبلغ درخواستی از سوی مسئولان استان کرمانشاه برای تکمیل مناطق زلزله‌زده دقیق نیست و باید برآورد دقیق و کارشناسی شده وجود داشته باشد. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، محمدحسن نامی امروز در جمع خبرنگاران در استانداری کرمانشاه، با اشاره به اینکه استان کرمانشاه از نظر پیشگیری، آمادگی و مقابله با بحران نسبت به سایر استان‌ها وضعیت بهتری دارد، اظهار داشت: این وضعیت باز هم کافی نیست و باید پیشگیری در حوزه‌های مختلف که می‌تواند احتمال خطر در آن وجود داشته باشد، با استفاده از ظرفیت استان مورد توجه قرار گیرد و ما نیز وظیفه داریم بودجه مورد نیاز را به ویژه برای شهر کرمانشاه تهیه کنیم.

وی درباره تکمیل بازسازی مناطق زلزله‌زده کرمانشاه گفت: در شهرستان سرپل‌ذهاب برخی از اماکن عمومی از جمله ساختمان‌های اداری، مساجد، کتابخانه‌ها و مراکز بهداشت هنوز ساخته نشده و نیاز به بودجه دارد و باید به نتیجه برسد.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: برآورد دقیقی از میزان اعتبار مورد نیاز برای بازسازی این اماکن وجود ندارد و تعیین اعتبار و زمان تأمین آن نیاز به برآورد دارد و البته از این به بعد همچون سال گذشته بودجه براساس براورد تخصیص نمی‌یابد بلکه به صورت مرحله به مرحله با پیشرفت کار و دقت در محاسبه و استفاده از ظرفیت دستگاه‌های موجود پرداخت می‌شود. این ساختمان‌ها باید ساخته می‌شد، اما با کم‌دقتی رها شده و اکنون ما بنا داریم تا انتها همراهی کنیم و نیازی به اعلام اعتبار نیست. ساختمان‌های دولتی باید بیمه باشند و در صورت تخریب به هر دلیل، ما نباید یک ریال برای بازسازی آن کمک کنیم و کاری که اکنون قرار است انجام شود کاری اضافه بر وظیفه است.

نامی با اشاره به اینکه برای ساخت و بازسازی مساجد می‌توان از ظرفیت خیران استفاده کرد، گفت: ما تمام تلاش خود را به کار می‌گیریم که این وضعیت ساماندهی شود اما باید همراه با دقت باشد و با برآورد کارشناسی برآورد صحیحی انجام شود.

وی با اشاره به اینکه با توجه به شعار سال باید بیشتر از ظرفیت مردم استفاده شود، افزود: در رابطه با ساماندهی آبشوران نیاز به اقدامات اولیه دارد و در ابتدا باید نقشه دیجیتال شهر تهیه شود که بتوانیم تصمیم درستی بگیریم و اعتبار آن از منابع استانی و بخشی نیز از بودجه مدیریت بحران تأمین می‎‌شود.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: برای ساماندهی آبشوران نیز اطلاعات دقیقی از نحوه انجام عملیات، شیب رودخانه و نوع مصالح مورد استفاده وجود ندارد و نمی‌توان بدون داشتن این اطلاعات اعتباری برای آن برآورد کرد.

نامی با اشاره به استفاده از پساب شهر کرمانشاه برای صنایع افزود: در قانون بودجه 1402 قید شده که تمایم شرکت‌های صنعتی باید از پساب استفاده کنند و تمام دستگاه‌ها باید در حد توان برای تصفیه پساب و انتقال آن به شهرک‌های صنعتی کمک کنند.

وی با اشاره به اینکه توسعه فضای سبز در کرمانشاه به خوبی انجام شده است، گفت: براساس برنامه‌ریزی انجام شده باید در کشور 250 میلیون اصله درخت کاشته شود و بنابر تأکید مقام معظم رهبری باید این درختان مثمر باشند و تولید چوب نیز می‌تواند در این دسته قرار بگیرد، زیرا در کشور سالانه به حداقل پنج میلیون مترمربع چوب نیاز است که بخشی از آن وارد می‌شود و به هر میزان این تولید چوب افزایش یابد واردات کاهش می‌یابد.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور بیان کرد: با این وجود تلاش می‌شود درختان کاشته شده مثمر باشد و نحوه عملکرد در این زمینه براساس تقسیمات وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی به دقت پیگیری می‌شود، زیرا توسعه فضای سبز یکی از اصول مهم دنیا برای ادامه حیات بشر است.

نامی با اشاره به اینکه در تمام ابعاد مدیریت بحران مردم حضور فعال دارند، گفت: این حضور نیاز به سازماندهی و آموزش دارد و به همین دلیل قرارگاه مردم یاری بحران در کشور به منظور آموزش مردم و استفاده از ظرفیت مردم در بحران‌ها راه‌اندازی شده است.

برآورد دقیق از خسارت در مناطق زلزله‌زده انجام شده است

محمدطیب صحرایی نیز در این نشست با تأکید بر همراهی مدیریت بحران کشور تا پایان ساماندهی مناطق زلزله‌زده کرمانشاه اظهار داشت: ممکن است اعتبار مورد نیاز بیشتر یا کمتر از برآورد و اعتبار درخواست شده باشد و مهم این است که از این وضعیت عبور کنیم. در صورت همراهی مدیریت بحران می‌توانیم در مدت زمان قابل قبولی تمام مناطق زلزله‌زده استان را از نابسامانی فعلی خارج کنیم.

صحرایی با بیان اینکه براساس برآورد انجام شده تا پایان سال گذشته 2700 میلیارد تومان برای تکمیل بازسازی مناطق زلزله‌زده نیاز است گفت: برآورد دقیق از خسارت‌ها وجود دارد و تقدیم خواهد شد و در صورت نیاز برآورد تکمیلی و کارشناسی‌های جدید انجام می‌شود.

استاندار کرمانشاه افزود: متأسفانه ردیف بودجه بازسازی مناطق زلزله‌زده از قانون بودجه حذف شده و برای بازگشت این ردیف حمایت مدیریت بحران نیاز است.

انتهای پیام/